Οι μεταρρυθμίσεις στα ΑΕΙ / ΤΕΙ

Tων Θ. Αυγερινού / Β. Παπαθανασίου,

συνταξιούχων καθηγητών των Πανεπιστημίων Θεσσαλίας / Θεσσαλονίκης

 

Σε συνέντευξη στο «Βήμα της Κυριακής» (3.2.13) ο υπουργός Παιδείας, στην ερώτηση για το «Τι οικονομικό όφελος θα υπάρξει από το σχέδιο “Αθηνά”», απάντησε: Τα οφέλη δεν είναι οικονομικά, αλλά αναδιάρθρωσης και εξορθολογισμού των ΑΕΙ / ΤΕΙ.

 

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να πούμε ότι η κάθε μεταρρύθμιση ταράσσει τα νερά του κατεστημένου και δημιουργεί αντιδράσεις. Αλλά το αιτιολογικό ότι τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ιδρύθηκαν για να νοικιαστούν δωμάτια και να γεμίζουν οι καφετέριες δεν ευσταθεί. Αυτά τα λένε όσοι δεν ξέρουν την πραγματικότητα.

Από δική μας μακρόχρονη εμπειρία κανένας παράγοντας κάποιας πόλης δεν κινήθηκε με τέτοια κίνητρα. Όλοι έθεσαν ως πρώτο στόχο την πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου τους. Κάτι που επετεύχθη με την ίδρυση των τμημάτων των ΑΕΙ, τα οποία με τα συνέδρια και τις επιστημονικές εκδηλώσεις μετέβαλαν το πολιτιστικό επίπεδο της επαρχίας μας.

 

Από την άλλη πλευρά, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι τα κακώς κείμενα των ελληνικών ΑΕΙ / ΤΕΙ είναι άπειρα, και ώριμα αλλαγών από πολλά χρόνια τώρα.

 

Παρεμβάσεις χωρίς ουσία

 

Ο νόμος της κ. Διαμαντοπούλου δεν προσέφερε τίποτε, πέρα από την κατάργηση του ασύλου και τη συμμετοχή των φοιτητών στα διοικητικά των ιδρυμάτων. Ο διορθωτικός νόμος του κ. Αρβανιτόπουλου βελτίωσε μεν κάποιες ανωμαλίες του προηγούμενου, αλλά δεν συνέβαλε σε κάτι σημαντικό.

 

Η εφαρμογή του σχεδίου «Αθηνά», όπως ανακοινώθηκε, μπορεί να κινήθηκε στη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν αντιμετωπίζει την ουσία των προβλημάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ας δούμε λοιπόν το θέμα:

 

Αρχικά οφείλουμε να πούμε ότι δεν μπορούμε να καταφερόμαστε εναντίον των ιδρυμάτων μας, γιατί είναι αυτά που τροφοδοτούν, από της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους, την ελληνική κοινωνία με τους αναγκαίους επιστήμονες, όπως γιατρούς, δασκάλους, αρχιτέκτονες, μηχανικούς κ.λπ. Όμως εδώ θα πρέπει να ρωτήσουμε για τους σκοπούς των ΑΕΙ. Ο σκοπός των πανεπιστημίων είναι τριπλός:

 

α. Παραγωγή καλών επιστημόνων.

β. Παραγωγή νέας επιστημονικής γνώσης.

γ. Συμβολή στην ανάπτυξη της κοινωνίας με τη βελτίωση της παραγωγής.

 

Παρόλο που η είσοδος στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι φοβερά δύσκολη, από εκεί και ύστερα οι σπουδές είναι περίπατος. Δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι υπάρχουν στην Ευρώπη ευκολότερες σπουδές από αυτές της Ελλάδας.

• Όταν στις θεωρητικές επιστήμες μπαίνει ο καθηγητής στο αμφιθέατρο και έχει απέναντί του 600-1.000 φοιτητές, τι επαφή να έχει με αυτούς;

• Όταν οι φοιτητές έχουν το δικαίωμα να πηγαίνουν στις θεωρητικές παραδόσεις όποτε θέλουν, γιατί να πάνε να παρακολουθήσουν;

• Όταν ο φοιτητής έχει το δικαίωμα να πηγαίνει στην εξέταση ενός μαθήματος όσες φορές θέλει, γιατί να καθίσει να διαβάσει; Πηγαίνει στα διαγωνίσματα αδιάβαστος, μέχρι να καταφέρει να αντιγράψει. Ενώ βρίσκεται στο τελευταίο έτος, χρωστάει ακόμη μαθήματα του πρώτου εξαμήνου, γιατί δεν κατάφερε μέχρι τότε να «κλέψει».

Πού επικρατούν τέτοιες καταστάσεις;

 

Κάθε χρόνο δημοσιεύονται διεθνείς λίστες με την ιεράρχηση των πανεπιστημίων, σύμφωνα με τις ερευνητικές δημοσιεύσεις, τις αριστείες και τα Βραβεία Νόμπελ που απενεμήθησαν. Πώς όμως γίνεται μια έρευνα; Έρευνες γίνονται όταν υπάρχουν οι απαιτούμενες χρηματοδοτήσεις. Τι χρηματοδοτήσεις υπάρχουν στην Ελλάδα; Οι χρηματοδοτήσεις είναι κάποιες ελαχιστότατες κρατικές και κάποιες από την Ε.Ε. σε συνεργασία με τα ξένα ιδρύματα.

 

Βιομηχανία η Ελλάδα δεν διαθέτει και κατά συνέπεια δεν προέρχονται χρήματα από εκεί. Συνάδελφος που έφυγε από δικό μας πανεπιστήμιο και πήγε στην Αγγλία, όταν ρωτήθηκε πώς τα πάει εκεί, μας είπε: «Στην Ελλάδα δεν είχα ούτε ένα ευρώ για έρευνα, εδώ έχω τόσο πολλά που δεν ξέρω πώς να τα αξιοποιήσω». Τα σχόλια περιττεύουν.

Πέρα από τους γιατρούς και τους δασκάλους, η κοινωνία έχει ανάγκη να παράγει, γιατί από την παραγωγή δημιουργείται πλούτος. Στις προηγμένες χώρες τα πανεπιστήμια είναι ενεργό μέρος της ανάπτυξης με κάθε είδους γνώσεις και παρεμβάσεις.

 

Τι γίνεται στην Ελλάδα; Στον Νόμο 1268/1982, άρθρο 1, παράγρ. 2, εδάφ. ΙΙΙ, αναφέρεται: «(τα ΑΕΙ οφείλουν) να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των κοινωνικών, πολιτιστικών και αναπτυξιακών αναγκών του τόπου». Στην πράξη όμως δεν γίνεται τίποτε. Όλα λειτουργούν με τον αυτόματο πιλότο. Κάπως τα ίδια μάς λέει σήμερα και ο κ. υπουργός Παιδείας.

 

Τι θα έπρεπε να γίνει

 

Οπωσδήποτε τα ΑΕΙ /ΤΕΙ λειτουργούν, αλλά για λόγους προόδου θα πρέπει να αναβαθμιστούν. Με την ψήφιση των δυο τελευταίων νόμων δεν πρόκειται να βελτιωθεί τίποτε, εφόσον δεν μπορεί να γίνει παρέμβαση: στα δικαιώματα των φοιτητών ως προς τις παρακολουθήσεις των μαθημάτων, στον αριθμό των φοιτητών ανά διδάσκοντα στα μαθήματα, καθώς και στις δυνατότητες επαναλήψεων των εξετάσεων που έχει ο φοιτητής.

 

Τα Διοικητικά Συμβούλια δεν πρόκειται να φέρουν χρήματα για ερευνητικά προγράμματα, επομένως δεν θα έχουμε αύξηση της έρευνας. Όλα θα μείνουν στα ίδια επίπεδα και μάλλον θα γίνουν πολύ χειρότερα, αφού οι προϋπολογισμοί των πανεπιστημίων κόπηκαν ήδη κατά 50% και τα επόμενα χρόνια θα μειωθούν έτι περαιτέρω, όταν η χρηματοδότηση του υπουργείου Παιδείας θα περιοριστεί κατά 1 δισ. ευρώ ακόμη.

 

Τέλος, τα πανεπιστήμια θα συνεχίσουν να λειτουργούν μακριά από την παράγωγή, και οι όποιες γνώσεις της έρευνας προκύπτουν, θα πηγαίνουν για αξιοποίηση στο εξωτερικό, όπου υπάρχει βιομηχανία και θέληση για εφαρμογή των καινοτόμων ιδεών.

 

Από την άλλη πλευρά, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι τα ΑΕΙ / ΤΕΙ δεν μπορούν να παράγουν συνεχώς άνεργους. Σήμερα υπάρχουν τμήματα που δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να δίνουν χαρτιά ανεργίας. Για παράδειγμα, τα πέντε ΤΕΦΑΑ που βγάζουν κάθε χρόνο περισσότερους από χίλιους γυμναστές ή το Τμήμα Μεθοδολογίας Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, που δίνει μόνο πτυχία χωρίς αντίκρισμα. Τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ δεν μπορούν να δημιουργούν επιστήμονες χωρίς προγραμματισμό και εξορθολογισμό σε σχέση με τις ανάγκες της κοινωνίας.

 

Από την άλλη μεριά, τα πανεπιστήμια θα πρέπει να συνδεθούν άμεσα με την παραγωγή και την ανάπτυξη. Με στοχευμένη έρευνα και με άμεση συμβολή προς τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την όποια βιομηχανία, καθώς και τις άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, υποχρεούνται να συμμετάσχουν δραστικά στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.

 

Το Ποντίκι