«Μη γίνεσαι πλεονέκτης, γιατί τον πλεονέκτη τον αποστρέφεται ο Θεός». Αββάς Ισαάκ

Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2019

"Κοπτοραπτική" κεφαλαίων από δύο διαφορετικά βιβλία το Πρόγραμμα Σπουδών Βιολογίας

Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι…

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ESOS
Θάνος Καψάλης-Βιολόγος, εκ των συντακτών του Προγράμματος Σπουδών Βιολογίας Λυκείου του 2014
Μετά από κυοφορία δύο και περισσότερων ετών, το Ι.Ε.Π. ανακοίνωσε το “Πρόγραμμα Σπουδών” για τα μαθήματα της Γ’ Λυκείου, και συνεπώς και της Βιολογίας.
«Πρόγραμμα Σπουδών» ένας μεγαλεπήβολος στ’ αλήθεια όρος, για να ονομαστεί ένα οκτασέλιδο παράθεσης εξεταστέας ύλης, διανθισμένο με μερικές παιδαγωγικές και διδακτικές προθέσεις, συνταγμένες σε απρεπή Ελληνικά για δημόσιο έγγραφο, και με πλήθος εννοιολογικών ασαφειών, ακυριολεξιών, λογικών σφαλμάτων, καθώς και χαρακτηριστική απουσία ενιαίου άξονα που να το διατρέχει.

Το έγγραφο αυτό, που τα εμφανή ελαττώματά του θα αναλυθούν εκτενώς, προφανώς απηχεί την εντολή που έλαβαν οι συντάκτες του. Να καταρτίσουν, δηλαδή ένα νέο-τρόπος του λέγειν-Πρόγραμμα Σπουδών, αντλώντας ύλη από σχολικά βιβλία του παρελθόντος. Προσπάθεια δηλαδή εξ’ αρχής έωλη, στην έκταση που τα σχολικά βιβλία υπηρετούν το πρόγραμμα επί τη βάσει του οποίου συντάχθηκαν και όχι το αντίστροφο.
Τα περιεχόμενα ενός βιβλίου δεν μπορούν να υποδυθούν το Πρόγραμμα Σπουδών, και κάθε απόπειρα αξιοποίησης παλαιών βιβλίων για την σύνταξη ενός τάχα νέου προγράμματος σπουδών είναι καταδικασμένη σε αποτυχία:
Πολύ απλά το περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων, ο τρόπος που διαρθρώνουν τις περιεχόμενες έννοιες, η στοχοθεσία, το ύφος τους κ.ά., αποτυπώνουν και υπηρετούν αποκλειστικά, το συγκεκριμένο Πρόγραμμα Σπουδών, δηλαδή τον συγκεκριμένο «καταστατικό χάρτη» της διδασκαλίας ενός μαθήματος, με βάση τον οποίον συντάχθηκαν, και κανέναν άλλον.
Σε αντίθετη περίπτωση, όπως σε αυτήν που με μια ασύλληπτη "κοπτοραπτική" κεφαλαίων από δύο διαφορετικά βιβλία, προκύπτει η νέα διδασκόμενη ύλη, θα προκύψουν με βεβαιότητα, τραγελαφικά ενδεχόμενα στη διδασκαλία του μαθήματος, τα οποία επίσης θα αναλυθούν εν συνεχεία.
Ας είναι όμως. Αυτή την εντολή έλαβαν οι συντάκτες του πονήματος και σύμφωνα με αυτήν έπρεπε να πράξουν. Για να δούμε όμως πώς την υλοποίησαν, πρέπει να την κρίνουμε με βάση τα κριτήρια που η ίδια προδιαγράφει.
Το τι δηλαδή θέλησε να υποδυθεί (Πρόγραμμα Σπουδών) και το τι στην πραγματικότητα είναι (ύλη για τις εξετάσεις).
Ως Πρόγραμμα Σπουδών το κατατεθέν έγγραφο από όποια πλευρά και να το κοιτάξει κανείς δεν στέκει.
Kαι δεν στέκει για τους ακόλουθους λόγους:
Α.  Δεν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης και γνωστοποιημένης οπτικής για τη διδασκαλία του μαθήματος σε όλη τη Β/θμια εκ/ση. Χωρίς αυτήν την ενιαία οπτική δεν μπορεί να είναι επιτυχημένο ακόμη και για την τάξη για την οποία προορίζεται, διότι δεν συνδέεται βάσιμα και αιτιολογημένα, με το περιεχόμενο και τον τρόπο διδασκαλίας του μαθήματος στις τάξεις που προηγήθηκαν.
Β.   Οι στόχοι που θέτει από τις πρώτες κιόλας γραμμές του, είναι αναντίστοιχοι με το περιεχόμενό του (σελίδα 1η: Οι τρεις επιδιώξεις αφορούν ελάχιστα στο κυρίως περιεχόμενό του που περιστρέφεται γύρω από την επιστήμη της γενετικής και τις εφαρμογές της. Είναι παντελώς προσχηματικοί, και στην παιδαγωγική και διδακτική διάσταση που επιδιώχθηκε να τους αποδοθεί, λάμπει δια της απουσίας του ο ακρογωνιαίος λίθος της επιστήμης της Βιολογίας-που αποτελεί και ενότητα της διδασκόμενης ύλης- η Εξέλιξη).
Γ.   Η χρήση των συνήθων ρημάτων με τα οποία προσδιορίζεται ένα επιδιωκόμενο μαθησιακό αποτέλεσμα, όπως «ερμηνεύω», «περιγράφω», «συσχετίζω» κ.ά. σχετικών γίνεται με ανακόλουθο και ανισοβαρή τρόπο στις διάφορες ενότητες.
Ενδεικτικά παραδείγματα:
-Το ρήμα «ερμηνεύω»-που υποδηλώνει την ικανότητα μιας συνθετότερης επεξήγησης ενός φαινομένου, διαδικασίας κ.λ.π.- επιλέγεται καταχρηστικά, ακόμη και στις περιπτώσεις στις οποίες το επιδιωκόμενο απλό μαθησιακό αποτέλεσμα, θα μπορούσε να προσδιοριστεί με το απλούστερο, και πλέον δόκιμο «εξηγώ».
-Στην 3η ενότητα οι συντάκτες μεταξύ άλλων επισημαίνουν:
Πως οι μαθητές θα είναι ικανοί: «Να χρησιμοποιούν τη θεωρία της Φ.Ε. για την ερμηνεία της εξέλιξης των οργανισμών» και στους στόχους της ίδιας ενότητας, «οι μαθητές θα είναι ικανοί να τεκμηριώνουν με επιστημονικά στοιχεία τις απόψεις της Βιολογίας για την καταγωγή των ειδών και την εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους».
Με λίγα λόγια δηλαδή οι συντάκτες αντιλαμβάνονται ότι η Βιολογία έχει «απόψεις» για την εξέλιξη, τις οποίες οφείλουν, χρησιμοθηρικά να τεκμηριώνουν με την αξιοποίηση της Φ.Ε.
Πρόκειται δηλαδή για μια πλήρη σύγχυση που υποβιβάζει μια επιστημονική θεωρία σε ένα είδος πεποίθησης, η οποία πρέπει να αιτιολογηθεί και μάλιστα αυτοαναφορικά (η θεωρία της Φ.Ε. ως εργαλείο τεκμηρίωσης της εξελικτικής θεωρίας, και όχι ως συστατικό στοιχείο της…)
-Για τον προσδιορισμό των μαθησιακών αποτελεσμάτων, επαναφέρονται από τη νεκροφάνεια, απολιθώματα του παρελθόντος, όπως τα ρήματα «γνωρίζουν» και «κατανοούν» που δεν δηλώνουν την επίτευξη οποιουδήποτε μετρήσιμου μαθησιακού αποτελέσματος. (Ενότητα 4η: … γνωρίζουν τη δομή και τις ιδιότητες του γενετικού υλικού, Ενότητα 8η: …γνωρίζουν τα είδη των μεταλλάξεων…, Ενότητα 1η: Κατανοούν τον τρόπο δράσης των παραγόντων…, κ.ά.)
-Στην 5η ενότητα, που αφορά στην αντιγραφή και έκφραση του γενετικού υλικού, μεταξύ των μαθησιακών στόχων περιλαμβάνονται κυρίως στόχοι περιγραφής και αναφοράς. Απουσιάζει δηλαδή όλο το πλέγμα μαθησιακών αποτελεσμάτων, που ακόμη και ένας άπειρος δάσκαλος επιδιώκει και ελέγχει κατά τη διδασκαλία αυτής της έμφορτης εννοιολογικά ενότητας, στην οποία η εξέλιξη, η μετάβαση από το μακρομοριακό επίπεδο στο επίπεδο των δομών και των λειτουργιών, η ενότητα και η πολυπλοκότητα-ταυτόχρονα- της ζωής, έχουν ισχυρό ίχνος.
-Στην 6η ενότητα, που αφορά στην Τεχνολογία Ανασυνδυασμένου DNA, οι μέθοδοι που εφαρμόζονται φαίνονται να αποσκοπούν αποκλειστικά στη μελέτη του γενετικού υλικού. Δεν είναι όμως έτσι, διότι είναι πρωτίστως μέθοδοι χειρισμού του γενετικού υλικού.
-Στην 7η ενότητα, που περιστρέφεται γύρω από τον Μενδελισμό, οι συντάκτες επί λέξει γράφουν: «Να ερμηνεύουν τους νόμους του Μέντελ χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους για τη δομή και τη λειτουργία του γενετικού υλικού».
Να τους πληροφορήσουμε λοιπόν, ότι όταν ο δόλιος ο Μέντελ κατέληγε στα συμπεράσματά του, αγνοούσε πλήρως-έπρεπε να “περιμένει” 100 περίπου χρόνια για να το μάθει-ποια ουσία είναι το γενετικό υλικό, και πώς είναι δομημένη. Απλώς, μάλλον ήθελαν να γράψουν-χωρίς να υπάρχει βεβαιότητα-, αντί του «ερμηνεύουν», το «συσχετίζουν»
-Στην 8η ενότητα, που αφορά στις μεταλλάξεις, οι συντάκτες γράφουν το εξής ακατάληπτο: «Να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους για να προσδιορίζουν τα αποτελέσματα των μεταλλάξεων σε μοριακό επίπεδο». Ακατάληπτο, αν διαβαστεί αυτολεξεί, διότι οι (γονιδιακές) μεταλλάξεις είναι το γενεσιουργό μοριακό αίτιο των αλλαγών στο γενετικό υλικό και όχι το αποτέλεσμά τους, ενώ για τις χρωμοσωμικές, οι όποιες συνέπειές τους, σε μοριακό επίπεδο, δεν περιλαμβάνονται στην ύλη. Ελλιπής γνώση Ελληνικών; Ίσως βιολογίας; Η απάντηση στην κρίση του αναγνώστη.
Η παράθεση σχετικών παραδειγμάτων θα μπορούσε να συνεχιστεί ως και τις υπόλοιπες ενότητες του «Προγράμματος Σπουδών». Και μόνο αυτές που έχουν παρατεθεί, αρκούν για να πειστεί ο αναγνώστης, αν το έγγραφο που κοινοποίησε το Ι.Ε.Π. μπορεί να φέρει τον τίτλο του Προγράμματος Σπουδών…
Ας πάμε όμως στο δεύτερο κριτήριο. Αν δηλαδή το έγγραφο αυτό στέκει ως πρόταση για τη διδασκόμενη και εξεταζόμενη ύλη στη Γ΄Λυκείου.
Εδώ μπορεί να επισημάνει κανείς ένα κυρίως σημείο, που όμως έχει βαρύνουσα σημασία για τη διδασκαλία της Βιολογίας. Με την ένταξη της Οικολογίας, της Εξέλιξης και της Άμυνας στην ύλη του μαθήματος Προσανατολισμού και με δεδομένο ότι το μάθημα Γενικής Παιδείας που διδάσκονταν όλοι οι μαθητές στη Γ΄Λυκείου καταργείται, οι υπόλοιποι μαθητές δεν θα μάθουν τίποτε από τις γνώσεις-κλειδιά που εξηγούν ποια διαδρομή ακολούθησε αυτό το μοναδικό ον που είναι οι ίδιοι, ώστε να βρίσκεται εδώ και τώρα σε αυτόν τον πλανήτη, πώς σχετίζεται με όλα τα υπόλοιπα που το συντροφεύουν σε αυτόν, και το τι πρέπει να κάνει για να διαφυλάξει την υγεία και την υπόστασή του.
Επιπροσθέτως, οι διδάσκοντες το μάθημα γνωρίζουν ότι τα δύο βιβλία, από τον ακρωτηριασμό των περιεχομένων των οποίων προέκυψε το νέο “Πρόγραμμα Σπουδών”, είναι υφολογικά, εννοιολογικά και από άποψη στόχευσης ασύμβατα. Συνεγράφησαν για να εντάσσονται στη διδασκαλία διαφοροποιημένων μαθημάτων, ενός Γενικής Παιδείας, και ενός Κατεύθυνσης, όπως ορθώς διέκρινε το Λύκειο, για το οποίο προορίζονταν. Δεν μπορούν να αποτελούν διδακτικό υλικό ενιαίας ύλης και ουαί κι αλίμονο, αν επινοητικοί θεματοθέτες, επιχειρήσουν να συντάξουν θέματα που τα συνδυάζουν, στις πανελλαδικές εξετάσεις.
Φυσικά, δεν θα’πρεπε να διαφύγει της προσοχής ότι το Ι.Ε.Π. -και δι’ αυτού- το Υπουργείο Παιδείας- επιτυγχάνουν μια «παγκόσμια πρώτη». κοινοποιούν ύλη για ένα τύπο Λυκείου, που ακόμη δεν υπάρχει· ούτε ως κατατεθειμένο νομοσχέδιο, ούτε ως νόμος του κράτους, ψηφισμένος από τη Βουλή των Ελλήνων!
Εν ολίγοις. Μια κακή εξέλιξη που πηγαίνει χρόνια πίσω τη διδασκαλία του μαθήματος. Τότε που η βιολογία ήταν ο παρίας της εκπαίδευσης και τα προγράμματα σπουδών ήταν οι σελίδες περιεχομένων των βιβλίων…

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου