Το δέντρο και το δάσος του δημογραφικού προβλήματος – Οι συγχωνεύσεις σχολείων ως αντανάκλαση μιας εθνικής κρίσης

  

Η πρόσφατη αναστάτωση που έχει προκληθεί σε δεκάδες σχολεία της χώρας εξαιτίας των συγχωνεύσεων τμημάτων, ιδίως στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, φέρνει ξανά στο προσκήνιο ένα πολύ βαθύτερο και πιο ανησυχητικό ζήτημα: το οξύ δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας, το οποίο ήδη επηρεάζει δραματικά τη σύνθεση των σχολικών κοινοτήτων και προμηνύει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις για το μέλλον.

Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί έχουν κάθε λόγο να διαμαρτύρονται για τη χρονική στιγμή και τον τρόπο εφαρμογής των συγχωνεύσεων. Πράγματι, η απόφαση να συγχωνευθούν τμήματα μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς διαταράσσει την εκπαιδευτική ροή, την ψυχολογία των μαθητών και το εργασιακό καθεστώς των δασκάλων. Η αλλαγή δασκάλου ή σχολικού περιβάλλοντος μέσα στο έτος αποτελεί λανθασμένη πρακτική, η οποία θα μπορούσε να αποφευχθεί με καλύτερο σχεδιασμό και πρόβλεψη από τις διευθύνσεις εκπαίδευσης και το Υπουργείο Παιδείας, τα οποία γνωρίζουν ήδη πριν από τον Σεπτέμβριο τον αριθμό των μαθητών ανά τάξη.

Ωστόσο, η ουσία του προβλήματος δεν περιορίζεται στο οργανωτικό επίπεδο. Οι συγχωνεύσεις δεν αποτελούν παρά την πρώτη ένδειξη μιας ευρύτερης κρίσης: τα ελληνικά σχολεία αδειάζουν από μαθητές. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί και αδιαμφισβήτητοι:

• Το 2010 γεννήθηκαν 115.000 παιδιά, ενώ το 2024 μόλις 68.000.
• Η πτώση των γεννήσεων κατά 40% μέσα σε μόλις 15 χρόνια δείχνει τη ραγδαία δημογραφική συρρίκνωση της χώρας.

Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, δεν θα μιλάμε πια για συγχωνεύσεις τμημάτων, αλλά για λουκέτα σχολικών μονάδων — όχι μόνο στην περιφέρεια ή στα νησιά, αλλά και μέσα στα μεγάλα αστικά κέντρα, ακόμα και στην πρωτεύουσα.

Το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι απλώς στατιστικό ή εκπαιδευτικό. Είναι ζήτημα εθνικής επιβίωσης. Η μείωση του πληθυσμού σε παραγωγικές ηλικίες θα οδηγήσει, με μαθηματική ακρίβεια, σε ελλείψεις εργατικού δυναμικού, σε πιέσεις στο ασφαλιστικό σύστημα και σε αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους. Όσο λιγότεροι νέοι πολίτες εισέρχονται στην αγορά εργασίας, τόσο μεγαλύτερα θα είναι τα βάρη για όσους παραμένουν ενεργοί και τόσο πιο δυσβάσταχτες θα γίνονται οι συντάξεις και οι κοινωνικές παροχές.

Αν δεν υπάρξουν ουσιαστικές πολιτικές στήριξης της οικογένειας, με έμφαση στα οικονομικά και κοινωνικά κίνητρα για τη γέννηση παιδιών, η Ελλάδα κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια χώρα υπερηλίκων, με μειωμένο πληθυσμό, περιορισμένη παραγωγικότητα και εξασθενημένη εθνική ισχύ.

Οι συγχωνεύσεις σχολικών τμημάτων, όσο άδικες ή άκαιρες κι αν φαίνονται, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Αν συνεχίσουμε να βλέπουμε μόνο το «δέντρο» των τοπικών αντιδράσεων και να αγνοούμε το «δάσος» του δημογραφικού προβλήματος, σύντομα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με συνέπειες που θα αγγίξουν κάθε πτυχή της κοινωνίας — από την εκπαίδευση και την εργασία μέχρι την οικονομία και την ίδια την εθνική μας υπόσταση.

Η αντιμετώπιση του δημογραφικού δεν μπορεί να περιμένει. Είναι ανάγκη εθνικής προτεραιότητας, που απαιτεί πολιτική βούληση, μακρόπνοο σχεδιασμό και κοινωνική συναίνεση, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η Ελλάδα θα παραμείνει μια χώρα με ζωντανά σχολεία, ενεργό πληθυσμό και μέλλον.