"Η παιδεία χρειάζεται άμεσες λύσεις"

---

---

Της Μίνας Κωστοπούλου - Η ΑΥΓΗ

"Ο χάρτης των επιλογών που μπορεί η κυβέρνηση να κάνει, ώστε να φτιάξει μια 'μεθοδολογία για την αλλαγή', ήταν αυτό που ήθελα να προσφέρω στον διάλογο, όχι η ίδια η μεθοδολογία", είπε την Τετάρτη η Μαίρη Καλαντζή, αμέσως μετά την εκδήλωση που έγινε στο υπουργείο Παιδείας στο πλαίσιο του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία. Η κοσμήτορας της σχολής Εκπαίδευσης στο πανεπιστήμιο του Ιλινόις έμεινε μαζί με την "Αυγή" για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, μαζί με τον συνεργάτη της και διεθνούς φήμης καθηγητή Μπιλ Κόουπ, αλλά και την έτερη ομιλήτρια στην εκδήλωση, τη Μαρία ντε Λούρδες Ροδρίγιεζ, την υπουργό Παιδείας στην κυβέρνηση των Σοσιαλιστών στην Πορτογαλία το διάστημα 2005 ώς 2009.

"Τι είναι εκείνο στο εκπαιδευτικό σύστημα των ΗΠΑ για το οποίο είστε περήφανοι;", ήταν η πρώτη ερώτηση στους δύο καθηγητές που ήρθαν να προσφέρουν τις δικές τους έρευνες, συμπεράσματα και παραστάσεις στην Ελλάδα. Κι ο διάλογος συνεχίστηκε έτσι...

Μαίρη Καλαντζή: Θα απαντήσω με ένα παράδειγμα. Ένας Αμερικανός θα πει σε έναν Φινλανδό «πόσο πολύ μ' αρέσει το εκπαιδευτικό σύστημα που έχετε, είναι όλα λειτουργικά και αποτελεσματικά». Και ο Φινλανδός θα απαντήσει: «Εμείς έχουμε μια κανονικότητα στο σύστημά μας. Εσείς παράγετε όμως και τα χειρότερα και τα καλύτερα αποτελέσματα». Το αμερικανικό σύστημα λοιπόν είναι τόσο ελεύθερο, που δεν παράγει εκπαιδευτικές κανονικότητες. Είναι παράξενη χώρα η Αμερική, θα δεις τόσο φτωχούς ανθρώπους, τέτοιες κοινωνικές ανισότητες, που δεν έχεις δει ποτέ ξανά. Για να είναι τόσο καλή η κατάσταση στην εκπαίδευση, οι πολίτες στις ΗΠΑ αντέχουν μεγάλη φτώχεια. Το καλύτερο λοιπόν, η ελευθερία στις επιλογές, είναι και το χειρότερο.

Μπιλ Κόουπ: Στη Ν. Υόρκη δεν μπορείς να νοικιάσεις ένα δωμάτιο με λιγότερο από 500 δολάρια. Έτσι, τα κοινωνικά συστήματα, όπως της Ευρώπης, παράγουν κατά μέσο όρο καλύτερα αποτελέσματα. Στην Ευρώπη η εκπαίδευση είναι δωρεάν. Βέβαια το δικό μας πανεπιστήμιο στο Ιλινόις είναι δωρεάν, έχει καλούς φοιτητές και καλό ερευνητικό έργο.

Μ.Κ.: Και 27 νομπελίστες.

Μπ.Κ.: Ναι, βλέπεις έχει και τέτοιες «αστείες» περιπτώσεις στην Αμερική, υπό την έννοια ότι δεν συνάδουν με την πλειοψηφία των περιπτώσεων.

"Είναι, δηλαδή, δύσκολο το εκπαιδευτικό σύστημα να συμβάλει στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Μήπως γιατί αναπαράγονται και πέραν της σφαίρας του;", η ερώτηση που ακολούθησε.

Μπ.Κ.: Η ανεργία, οι αγορές, η αποστασιοποίηση του κράτους αποτελούν προβλήματα για πολλές χώρες. Η κρίση δεν μπορεί να είναι δικαιολογία, γιατί αν επιχειρήσουμε αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, παράγουμε πολίτες που είναι ενεργοί, που είναι πολιτικοποιημένοι, που δεν θέλουν να κατηγορούν κάποιον άλλο για την κατάσταση.

Μ.Κ.: Το ζήτημα είναι να δημιουργήσουμε νέους που δεν θα παραπονιούνται για την κρίση, αλλά θα καινοτομούν, θα σκέφτονται. Θα δημιουργούν θέσεις εργασίας. Το ελληνικό πλαίσιο είναι μοναδικό, αλλά δεν μπορούμε να παραμένουμε παθητικοί. Έχουμε την ευθύνη να κάνουμε την Παιδεία να προετοιμάζει αυτού του είδους το μαθητή που στη ζωή του μετέπειτα θα είναι ικανός να καινοτομεί και να δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε να εφεύρει εργασίες για τον εαυτό του...

Μπ.Κ.: Δεν μπορείς να περιμένεις το σύστημα να αλλάξει, την αγορά να έρθει με τα νερά σου. Δεν πρέπει να χάσουμε τη γενιά των νέων ανθρώπων που είναι στα σχολεία τώρα, μέσα από ένα μίζερο σύστημα. Χρειαζόμαστε ενεργούς, παραγωγικούς, έξυπνους ανθρώπους.

Μ.Κ.: Ακριβώς, μπορεί ο καπιταλισμός να αναπαράγει την κοινωνική ανισότητα, αλλά είναι άδικο για τις επόμενες γενιές να μην προσπαθήσουμε. Έχουμε την ευθύνη να φανταστούμε πώς θέλουμε τα σχολεία μας, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι απλώς θα βάψουμε τους τοίχους για να τα κάνουμε καλύτερα.

"Τι μπορεί να γίνει στην Ελλάδα;"

Μ.Κ.: Η δημοκρατική αλλαγή στην εκπαίδευση για την Ελλάδα σίγουρα δεν μπορεί να περάσει μέσα από τη διατήρηση παραδοσιακών διδακτικών και γνωστικών εργαλείων, όπως το βιβλίο και η αποστήθιση. Οι καλές ιδέες δεν αρκούν σε μια χώρα που βρίσκεται εν μέσω κρίσης, όπου οι άνθρωποι πιστεύουν ότι δεν υπάρχει τίποτα γι' αυτούς εδώ ή πιστεύουν ότι οι ίδιοι δεν χρειάζεται να αλλάξουν. Και όντως, ιδιαίτερη εντύπωση στην εκδήλωση για τον Εθνικό Διάλογο μου έκαναν δύο ειδών τοποθετήσεις. Από τη μία εκείνοι που πίστευαν ότι μέσα στην κρίση τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει στην Παιδεία, και δη χωρίς χρήματα, αλλά και εκείνοι που έλεγαν ότι είναι υπερκαταρτισμένοι και δεν τους προσφέρει η επιμόρφωση. Πρόκειται για δύο «επιθετικές στάσεις», που εναντιώνονται στην ανάγκη να αλλάξει η κατάσταση. Δεν ήταν πλειοψηφικές φωνές, ευτυχώς.

Μαρία ντε Λούρδες Ροδρίγιεζ: Θέλω να πω εδώ πως και το ιστορικό της Πορτογαλίας είναι βεβαρημένο. Η πλειοψηφία των ενηλίκων σήμερα δεν είχε την ευκαιρία να σπουδάσει και τα παιδιά αυτών των ενηλίκων καλούνται να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Σοβαρό ρόλο παίζει και το γεγονός ότι είχαμε για 50 χρόνια δικτατορία. Αυτό που κατάλαβα όμως ως υπουργός Παιδείας ήταν ότι χρειαζόταν ένα βήμα προς τα εμπρός, ένα όραμα για να ξεπεραστεί η ρουτίνα, ο βάλτος στον οποίο είχαμε περιπέσει. Η Παιδεία δεν χρειάζεται μακροπρόθεσμα υπερπλάνα. Χρειάζεται να βρεθούν άμεσες λύσεις κατ' αρχήν. Αυτό κάναμε και στην Πορτογαλία, με προτεραιότητες την αυτονομία της σχολικής μονάδας, να μπορεί κάθε σχολείο να κάνει το δικό του πρόγραμμα, με το κράτος να επιβλέπει την ποιότητα.

Μαίρη Καλαντζή: Στην Πορτογαλία βέβαια ρόλο έπαιξε και η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ.

"Θυμόμαστε πάντως ότι έγιναν μεταρρυθμίσεις που προκάλεσαν και σοβαρές αντιδράσεις, όπως ο τρόπος αξιολόγησης των δασκάλων...".

Μ.Ρ.: Τα συστήματα αξιολόγησης των δασκάλων δεν υπάρχουν σήμερα, έχουν σταματήσει οι διαδικασίες αυτές. Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις και όντως ήταν δύσκολο να πετύχει η αξιολόγηση, γιατί από τη μια αξιολογούσε ο διευθυντής των σχολικών μονάδων τους δασκάλους και ταυτόχρονα αξιολογούσαν ο ένας τον άλλο.

Μ.Κ.: Το θέμα είναι να δημιουργήσεις προγράμματα επαγγελματικής επιμόρφωσης, κάτι που ήδη υπάρχει σε πολλές χώρες. Είναι σχεδόν αδύνατο να αξιολογήσεις έναν δάσκαλο μέσα στην τάξη. Ορθώς αντιστέκονται σε αυτό. Πρέπει να δημιουργήσεις το πλαίσιο για την επιμόρφωσή τους.

Κάπου εδώ, οι καλεσμένοι στον Διάλογο έπρεπε να φύγουν. Έπρεπε να γίνει όμως μια ακόμη ερώτηση, μια ερώτηση για τη χρήση της τεχνολογίας: "Μήπως η απομάκρυνση από την τάξη όπως την ξέρουμε σήμερα θα μειώσει τις ευκαιρίες κοινωνικοποίησης των παιδιών; Γιατί τουλάχιστον στο σχολείο κάνουν παρέα, μιλάνε, έχουν φυσική επαφή".

Μπιλ Κόουπ: Δεν είναι και το Facebook μια μορφή κοινωνικοποίησης; Είναι, με διαφορετικό τρόπο. Η σχολική τάξη είναι αρκετές φορές αντικοινωνική. Κάθεσαι και ακούς όταν ένας μιλάει, όταν απαντάει ένας στις ερωτήσεις. Η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση είναι σαν το Facebook. Δεν σου απαγορεύει να έχεις φίλους, αντίθετα χτίζει νέες μορφές επαυξημένης κοινωνικότητας.

Μ.Κ.: Πλέον δεν μιλάμε για τάξεις, αλλά για χώρους όπου οι μαθητές μπορούν να παίξουν και να μάθουν, να επικοινωνήσουν.

Μπ.Κ.: Ο δάσκαλος πλέον δεν διαχειρίζεται την τάξη με την επιβολή της ησυχίας και οι μαθητές μπορούν να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους.

Με αυτή την όμορφη εικόνα για ένα διαφορετικό σχολείο, ίσως πιο δημοκρατικό, οι συνομιλητές αποχαιρέτησαν.