Πανεπιστήμια για τις ανάγκες της χώρας και των πολιτών

Υπάρχει μέλλον για το δημόσιο, δωρεάν πανεπιστήμιο; Η αξιολόγηση προγραμμάτων σπουδών και διδασκόντων, η χρηματοδότηση και η σύνδεση με την κοινωνία

Πηγή: Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Ο έκτος χρόνος της οικονομικής – και όχι μόνο – κατάρρευσης που διάγουμε βρίσκει τα πανεπιστήμια με μείωση των προϋπολογισμών τους κατά 50%, των μισθών του προσωπικού τους κατά 40%, με αυξημένους αριθμούς εισακτέων, μειωμένο προσωπικό και απουσία επενδύσεων σε υποδομές. Σε αυτό το περιβάλλον υπάρχει μέλλον για το δημόσιο, δωρεάν πανεπιστήμιο; Μήπως η λύση βρίσκεται στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων; Ερωτήματα που θα έπρεπε να απασχολούν έναν σοβαρό διάλογο που δεν υφίσταται και που, όταν υφίσταται, είναι απελπιστικά φτωχός και συχνά ιδεοληπτικός.

Η αναγκαιότητα για την παροχή υψηλής ποιότητας δημόσιας, δωρεάν εκπαίδευσης απορρέει από τον χαρακτήρα της ως δημόσιου αγαθού. Συναρτάται στενά με την ανάπτυξη και την εμβάθυνση της δημοκρατίας και την προώθηση της ελευθερίας και της ισότητας ευκαιριών. Συσχετίζεται στενά με την κοινωνική κινητικότητα και τις ανανεωτικές επιπτώσεις της στην κοινωνία, ενώ, ιστορικά, συνδέθηκε με τα αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη.

Η εκπαίδευση έχει, όμως, και χαρακτηριστικά ατομικού αγαθού, κατά το ότι η ποιότητα των γνώσεων και δεξιοτήτων που αποκτά κάποιος συναρτώνται με την προσωπική του επαγγελματική εξέλιξη. Από εδώ απορρέει και το αίτημα για ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Η ενδεχόμενη δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, όμως, προϋποθέτει την ύπαρξη ρωμαλέων δημόσιων πανεπιστημίων στα οποία θα επιτραπεί να τα ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις. Πέρα από τη δίκαιη χρηματοδότησή τους, στη βάση των υπηρεσιών που προσφέρουν, θα πρέπει να τους «λυθούν τα χέρια» για να αποδείξουν αν πράγματι μπορούν να κάνουν καλά τη δουλειά τους ή όχι. Μετά από «νόμους-πλαίσια» και «μεταρρυθμίσεις», η αυτονομία των πανεπιστημίων παραμένει γράμμα κενό. Ο κρατικός εναγκαλισμός παραμένει ασφυκτικός. Η κατάρτιση και εκτέλεση των ισχνών προϋπολογισμών τους είναι απίστευτα γραφειοκρατική, απολύτως αναντίστοιχη με τον αριθμό των φοιτητών τους, για τον οποίο δεν τους επιτρέπεται να έχουν λόγο, όπως δεν έχουν λόγο και ως προς την πρότερη εκπαίδευσή τους. Ούτε μπορούν να αποφασίζουν για τον αριθμό και την ποιότητα του προσωπικού τους.

Καλούνται, όμως, να αξιολογηθούν για το παραγόμενο έργο τους. Και η μεν αξιολόγηση είναι απολύτως αναγκαία. Ομως, για να είναι πλήρης και δίκαιη, θα πρέπει τα πανεπιστήμια να έχουν τη συνολική ευθύνη και τον έλεγχο της λειτουργίας τους. Δεν τον έχουν.

Επιπλέον, η αξιολόγηση θα πρέπει να αφορά όλους, τόσο τους δημόσιους όσο και τους ιδιωτικούς παρόχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Γιατί μπορεί μεν η εκπαίδευση να έχει χαρακτηριστικά και ατομικού αγαθού, αλλά δεν είναι ατομικό αγαθό σαν την πατάτα που ο ανταγωνισμός των παραγωγών αρκεί για να διασφαλίσει την ποιότητά της. Το θεσμικό πλαίσιο αξιολόγησης οφείλει να είναι ενιαίο, γιατί πρόκειται για τη μόρφωση των νέων της χώρας. Είναι; Εχουν αξιολογηθεί τα κολέγια και τα παραρτήματα με τον ίδιο τρόπο και κριτήρια που αξιολογούνται τα δημόσια πανεπιστήμια; Εχει αξιολογηθεί η ποιότητα της υλικοτεχνικής τους υποδομής; Των προγραμμάτων σπουδών τους; Των διδασκόντων; Του ερευνητικού τους έργου; Υπό ποία έννοια παρέχουν πανεπιστημιακού επιπέδου εκπαίδευση και πτυχία; Προτού, λοιπόν, αρχίσουμε να συζητάμε για ιδιωτικά πανεπιστήμια, ας βάλουμε μια τάξη στην αναρχία που επικρατεί στον χώρο της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το άλογο μπροστά από το κάρο, όχι το ανάποδο.

Δεν υπονοώ με τα παραπάνω ότι τα πράγματα στη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ρόδινα. Το αντίθετο, πιστεύω ότι πρέπει να γίνουν πολλά. Είναι αλήθεια ότι οι εξωτερικές αξιολογήσεις που διοργανώνει η Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας απέδειξαν ότι υπάρχουν ιδρύματα, τμήματα και προγράμματα σπουδών που παρέχουν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. Οχι, βέβαια, ότι είδαν να αντανακλάται αυτή τους η επίδοση στους προϋπολογισμούς τους ως επιβράβευση των προσπαθειών τους και ως κίνητρο να προσπαθήσουν περισσότερο. Αλλά, ούτε μια καλή κουβέντα; Πώς, μετά, να μη θεωρηθούν οι εξαγγελίες περί αριστείας «φρέσκος αέρας»;

Η στήριξη και ενίσχυση των ιδρυμάτων που διαπρέπουν και, ταυτόχρονα, η ανασύνθεση του εκπαιδευτικού χάρτη της χώρας είναι απολύτως αναγκαίες. Μια τέτοιου είδους δράση, όμως, απαιτεί σοβαρό σχεδιασμό. Δεν γίνεται «στο γόνατο». Σε κάθε περίπτωση, δεν αφορά πάρε – δώσε με βουλευτές, δημάρχους, περιφερειάρχες και μητροπολίτες, γιατί τότε η «Αθηνά» χάνει τη σοφία της και καταλήγει, μεταξύ άλλων, να τοποθετεί τη Λαμία στη Θεσσαλία.

Από την άλλη, τα πανεπιστήμια θα πρέπει να γίνουν πιο εξωστρεφή, να διασυνδεθούν με την κοινωνία και την οικονομία αποτελεσματικά, να βοηθούν τους αποφοίτους τους στην εύρεση εργασίας, να αναζητήσουν πόρους και χορηγίες για να στηρίξουν και να αναβαθμίσουν τα προγράμματα σπουδών τους, να βελτιώσουν την εξωτερική τους εικόνα διασφαλίζοντας σε όσους σπουδάζουν και εργάζονται σε αυτά έναν περιβάλλοντα χώρο συμβατό με εκπαιδευτικό ιδρυμα, να ανοίξουν τις πόρτες τους σε φοιτητές από άλλες χώρες μετατρέποντας τη χώρα μας σε χώρα εισαγωγής και όχι εξαγωγής φοιτητών, εκπαιδευτικό κέντρο τής ευρύτερης περιοχής μας. Χρειάζονται τη στήριξη και ενίσχυση της Πολιτείας για όλα αυτά. Αλλά χρειάζεται και αυτά να κάνουν αυτό που πρέπει. Να ανταποκριθούν στις ανάγκες της χώρας και των πολιτών της.

Ο κ. Κωνσταντίνος Γάτσιος είναι πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Διαβάστε όλο το άρθρο...

Πηγή: Επαγγελματικός Προσανατολισμός