Ο Αριστοτέλης και η προάσπιση του κοινού συμφέροντος στη Δημοκρατία

Ο Αριστοτέλης, ο μεγάλος μας φιλόσοφος και πρώτος πολιτειολόγος, δεν διέκρινε μόνο τα είδη των πολιτευμάτων μεταξύ τους, αλλά διέκρινε και τα διαφορετικά είδη δημοκρατικού πολιτεύματος. Μάλιστα, ο Σταγειρίτης φιλόσοφος, μας εξηγεί με σαφήνεια και απλότητα ποιο είναι το είδος της Δημοκρατίας που θα πρέπει να αποφεύγει οπωσδήποτε μια πολιτεία προκειμένου να μην καταλύεται το κοινό συμφέρον.

 

Μας λέει, λοιπόν, ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του ότι «άλλο ένα είδος Δημοκρατίας είναι εκείνο στο οποίο κυρίαρχος δεν είναι ο νόμος αλλά ο λαός. Σε αυτού του τύπου την Δημοκρατία, οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται σύμφωνα με τον νόμο, αλλά σύμφωνα με τα ψηφίσματα της Εκκλησίας του Δήμου. Σε αυτήν την Δημοκρατία είναι όπου κυριαρχούν οι δημαγωγοί».

 

Στη συνέχεια μας εξηγεί ο Αριστοτέλης τον μηχανισμό με τον οποίο συμβαίνει αυτό, λέγοντας ότι:

 

«Στα δημοκρατικά πολιτεύματα όπου η κυριαρχία ανήκει στον νόμο δεν χωρούν δημαγωγοί, ενώ παντού όπου δεν κυριαρχεί ο νόμος οι δημαγωγοί ευδοκιμούν. Γιατί όταν η ανώτατη εξουσία δεν ανήκει στον νόμο αλλά στον λαό, ο λαός γίνεται ο ίδιος μονάρχης κι ας αποτελείται από πολλούς, αφού οι πολλοί κυριαρχούν όχι σαν μεμονωμένα άτομα αλλά όλοι μαζί ως σύνολο. Αυτός ο λαός, ως άλλος απόλυτος μονάρχης επιδιώκει να βασιλεύσει μόνος, δεν περιορίζεται από την κυριαρχία του νόμου, γίνεται δεσποτικός και το πάνω χέρι παίρνουν οι πολιτικοί εκείνοι που, κολακεύοντάς τον, τον καθιστούν υποχείριό τους. Μια τέτοια Δημοκρατία είναι ανάλογη με το είδος αυτό του μοναρχικού πολιτεύματος που ονομάζεται τυραννία. Τα ψηφίσματα του λαού στο είδος αυτό της Δημοκρατίας ισοδυναμούν με διατάγματα τυράννου…».

 

Και προσθέτει στη συνέχεια πως:

 

«Αυτοί που ευθύνονται στο να έχουν κυρίαρχη δύναμη τα εκάστοτε ψηφίσματα και όχι οι σταθεροί και αναλλοίωτοι νόμοι, είναι οι δημαγωγοί που φέρνουν όλα τα ζητήματα στην κρίση του λαού· και συμβαίνει οι δημαγωγοί να αποκτούν μεγάλη δύναμη, γιατί ο μεν λαός γίνεται κυρίαρχος όλων, αυτοί δε γίνονται οι κυρίαρχοι της γνώμης του λαού, αφού κάνουν τα πλήθη να υπακούν σε αυτούς. Κι όταν τα πράγματα φτάσουν σε τέτοιο σημείο να απαγγελθούν κατηγορίες εναντίον των αρχόντων, οι δημαγωγοί λένε ότι «θα τους δικάσει ο λαός» κι ο λαός δέχεται ευχαρίστως την πρόκληση αυτή».

 

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη όμως,

 

«με αυτόν τον τρόπο καταλύονται όλοι οι θεσμοί» και γι” αυτό «θα μπορούσε κανείς εύκολα να κατακρίνει τη Δημοκρατία αυτού του είδους ότι δεν είναι καν πολίτευμα, αφού εκεί όπου δεν άρχουν οι νόμοι δεν υπάρχει πολιτεία. Το σωστό είναι η κυριαρχία του νόμου να εκτείνεται παντού, σε όλα τα θέματα, και μόνο για τα επί μέρους ζητήματα να εκδίδουν αποφάσεις οι πολιτειακές αρχές. Συνεπώς, εφόσον η Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα, είναι φανερό ότι το πολιτειακό σύστημα στο οποίο τα πάντα διοικούνται με ψηφίσματα δεν είναι Δημοκρατία με την κυριολεκτική σημασία της λέξης».

 

Αυτό είναι το βασικό νόημα των όσων αναφέρει εδώ ο Αριστοτέλης. Ποια είναι όμως η σημασία όλων αυτών για εμάς σήμερα; Ποιο είναι τελικά το δημοκρατικό πρόταγμα της εποχής μας; Ποια ακριβώς Δημοκρατία θέλουμε; Ποια είναι η Δημοκρατία εκείνη στην οποία δεν χωρούν δημαγωγοί; Ποια είναι η Δημοκρατία εκείνη στην οποία οι εκάστοτε πλειοψηφίες δεν καταδυναστεύουν την κοινωνία; Ποια είναι τέλος η Δημοκρατία που εφαρμόζει το κοινό συμφέρον, αυτό δηλαδή που συμφέρει και είναι ωφέλιμο για όλα τα μέλη μιας κοινωνίας;

 

ΠΗΓΗ

 

Τμήμα ειδήσεων defencenet.gr